De Nederlandse overheid zet een belangrijke stap richting digitalisering: ambtenaren mogen voortaan meer gebruik maken van generatieve AI in hun dagelijkse werkzaamheden.

Dankzij duidelijke spelregels en samenwerking tussen rijk, gemeenten, provincies en waterschappen, wordt AI-technologie nu op verantwoorde wijze ingezet om overheidsdiensten sneller, slimmer en toegankelijker te maken. Van vergunningsaanvragen tot burgercontact – generatieve AI helpt bij een efficiëntere overheid.

Meer ruimte voor AI in het werk van ambtenaren

Generatieve AI, zoals slimme chatbots en tekstgenerators, mag nu breder worden toegepast binnen overheidsorganisaties. Ambtenaren kunnen deze technologie bijvoorbeeld gebruiken om vragen van inwoners sneller te beantwoorden, administratieve processen te stroomlijnen of om sneller tot besluiten te komen. Belangrijk is dat dit gebeurt binnen duidelijke kaders. Zo moeten overheidsmedewerkers zich houden aan vooraf vastgestelde voorwaarden die de betrouwbaarheid, veiligheid en transparantie van het gebruik waarborgen.

Samenwerken aan betrouwbare AI-oplossingen

Het kabinet benadrukt dat samenwerking tussen alle overheidslagen essentieel is. Zowel bestuurders als medewerkers moeten zich bewust zijn van de risico’s én de kansen die AI met zich meebrengt. Om dit in goede banen te leiden, worden overheidsinstellingen aangemoedigd om vooral gebruik te maken van betrouwbare, in Europa ontwikkelde AI-modellen en open-source software. Dit verhoogt de controle, veiligheid en transparantie van de technologieën die worden ingezet.

AI als hulpmiddel bij maatschappelijke vraagstukken

Zsolt Szabo, staatssecretaris Digitalisering en Koninkrijksrelaties, ziet generatieve AI als een belangrijke sleutel voor het verbeteren van de overheidsdienstverlening. Hij noemt toepassingen zoals het versimpelen van administratieve processen, het versterken van data-analyse en het verbeteren van de communicatie met burgers. AI helpt de overheid om sneller en beter in te spelen op maatschappelijke uitdagingen. Tegelijkertijd is het van belang dat medewerkers goed worden getraind in het verantwoord gebruik ervan. AI-geletterdheid is cruciaal, net als samenwerking tussen disciplines – van juridische experts tot data-analisten en ontwikkelaars.

Praktijkvoorbeelden van AI binnen de overheid

Verschillende overheidsinstanties zijn al volop aan het experimenteren met generatieve AI binnen veilige en verantwoorde kaders. Zo heeft de provincie Zuid-Holland de zogeheten PZH-assistent ontwikkeld: een interne chatbot die werkt als een veilig alternatief voor commerciële AI-tools zoals ChatGPT. Deze digitale assistent is exclusief bedoeld voor ambtenaren van de provincie en wordt gebruikt om interne processen te ondersteunen.

Een ander mooi voorbeeld komt uit Zeeland, waar de gemeente Goes Chatbot Guus inzet. Deze chatbot beantwoordt vragen van inwoners op basis van vooraf geselecteerde bronnen, zoals pagina’s van de gemeentelijke website goes.nl. De inzet van Guus zorgt ervoor dat informatie sneller en accurater beschikbaar is voor inwoners, wat de toegankelijkheid van de gemeentelijke dienstverlening ten goede komt.

Eén overheid, één aanpak

Het nieuwe AI-beleid is tot stand gekomen dankzij nauwe samenwerking tussen alle bestuurslagen, gecoördineerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit sluit aan op de bredere Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS), die gericht is op een samenhangende en toekomstbestendige digitale overheid. In het voorjaar wordt deze strategie aan de Tweede Kamer aangeboden.

Naast het beleid is er ook een praktische handreiking opgesteld voor overheidsprofessionals. Hierin staat beschreven hoe AI op een verantwoorde manier kan worden toegepast in de dagelijkse praktijk. Dit maakt het eenvoudiger voor medewerkers om AI in te zetten op een manier die past bij hun rol en verantwoordelijkheden.

De eerste spelregels voor generatieve AI bij de overheid

Met deze aanpak zijn de eerste gezamenlijke spelregels voor generatieve AI binnen de overheid een feit. Ze gelden voor alle overheidsorganisaties en vormen de basis voor verdere innovatie. Door duidelijkheid te bieden over wat wel en niet mag, ontstaat ruimte om te experimenteren, te leren en uiteindelijk de dienstverlening aan burgers en ondernemers te verbeteren.

Kennisdeling en samenwerking met de markt en wetenschap

De overheid blijft niet alleen intern leren van het gebruik van AI. Er wordt ook actief samengewerkt met bedrijven en wetenschappers om kennis en best practices te delen. Dit is nodig om gelijke tred te houden met technologische ontwikkelingen én om ervoor te zorgen dat AI op een ethische en inclusieve manier wordt ingezet.

Zo groeit er een netwerk van overheidsmedewerkers, experts en ontwikkelaars dat gezamenlijk werkt aan een slimme, digitale toekomst. Door kennis te delen en samenwerking te stimuleren, wordt AI niet alleen een technische innovatie, maar ook een motor voor maatschappelijke vernieuwing.

Bron: Rijksoverheid – Overheid verruimt standpunt inzet generatieve AI