Meer dan twee miljoen Nederlanders ervaren drempels tijdens het stemmen. Voor mensen met een beperking of lage basisvaardigheden is het vaak niet vanzelfsprekend om zelfstandig te stemmen.

Het nieuwe Actieplan Toegankelijk Stemmen moet hier verandering in brengen. Dit plan, dat loopt van 2025 tot 2029, is opgesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), de Kiesraad, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Samen met belangenorganisaties en ervaringsdeskundigen is gekeken hoe stemmen voor iedereen makkelijker en toegankelijker kan worden.

Heldere en toegankelijke informatie over verkiezingen

Een van de belangrijkste speerpunten van het actieplan is het verbeteren van de informatievoorziening rondom verkiezingen. Veel mensen met een beperking of lage basisvaardigheden vinden de huidige informatie onduidelijk of moeilijk vindbaar. Het actieplan wil ervoor zorgen dat uitleg over het stemproces en de verkiezingsthema’s begrijpelijk wordt gemaakt voor iedereen. Dat betekent onder andere gebruik van eenvoudige taal, voorleesfuncties op websites en informatie in Nederlandse Gebarentaal.

Ook politieke partijen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Het ministerie van BZK gaat met hen in gesprek over hoe zij hun communicatie en bijeenkomsten toegankelijker kunnen maken. Denk aan het organiseren van inclusieve debatten, duidelijke verkiezingsprogramma’s en het inzetten van ervaringsdeskundigen om de informatie beter af te stemmen op de doelgroep.

Stemlokalen zonder drempels

Hoewel de Kieswet voorschrijft dat stemlokalen toegankelijk moeten zijn voor mensen met een fysieke beperking, blijkt dat dit in de praktijk nog lang niet altijd het geval is. Te steile hellingbanen, slechte verlichting of het ontbreken van hulpmiddelen zoals een loep zorgen ervoor dat stemmen lastig of zelfs onmogelijk wordt.

Het actieplan voorziet daarom in een praktische checklist voor gemeenten, met concrete tips om stemlokalen toegankelijker te maken. Gemeenten worden gestimuleerd om bestaande richtlijnen opnieuw onder de aandacht te brengen én om in gesprek te gaan met lokale gehandicaptenplatforms en ervaringsdeskundigen. Door samen te kijken naar knelpunten kunnen oplossingen sneller worden gevonden en uitgevoerd.

Daarnaast krijgen gemeenten het advies om informatie te verstrekken over drukke en rustige stemmomenten. Zo kunnen mensen die moeite hebben met prikkels of drukte beter plannen wanneer ze gaan stemmen. Ook het inzetten van gebarentolken wordt aangemoedigd.

Meer ondersteuning tijdens het stemproces

Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken benadrukt dat stemmen een recht is voor iedereen: “Ik vind dat iedereen moet kunnen stemmen bij de verkiezingen. Voor sommige mensen betekent dat dat ze fysieke hulp nodig hebben, voor anderen is extra uitleg essentieel. Daar moeten we mensen bij ondersteunen, zodat iedereen zich onderdeel voelt van onze democratie.”

Die ondersteuning kan er op verschillende manieren uitzien. Van extra begeleiding in het stemlokaal tot hulpmiddelen die zelfstandig stemmen mogelijk maken. Gemeenten kunnen daarbij een belangrijke rol spelen door de juiste mensen en voorzieningen beschikbaar te stellen.

Samenwerking met ervaringsdeskundigen

Wat het actieplan onderscheidt van eerdere initiatieven, is de intensieve samenwerking met ervaringsdeskundigen en belangenorganisaties. Zij weten als geen ander waar de knelpunten zitten en wat er nodig is om het stemproces toegankelijker te maken. Door hun betrokkenheid ontstaat een beter beeld van wat er speelt en kunnen oplossingen beter worden afgestemd op de praktijk.

Ervaringsdeskundigen worden niet alleen betrokken bij het opstellen van het beleid, maar ook bij de uitvoering. Zo kunnen ze meedenken bij het controleren van stemlocaties of advies geven over toegankelijke communicatie.

Monitoring en bijsturing

Het actieplan is geen statisch document. Er is bewust gekozen voor een looptijd van vier jaar, van 2025 tot en met 2029, zodat er voldoende ruimte is voor verbetering en aanpassing. In 2027 wordt een tussentijdse evaluatie gedaan. Op dat moment wordt gekeken welke acties effect hebben gehad en welke onderdelen moeten worden bijgestuurd. In 2029 volgt een eindmeting om te bepalen wat het actieplan daadwerkelijk heeft opgeleverd.

Democratie is pas compleet als iedereen mee kan doen

Stemmen is een belangrijk recht in een democratische samenleving. Maar dat recht moet ook voor iedereen praktisch uitvoerbaar zijn. Het Actieplan Toegankelijk Stemmen zet concrete stappen om dat mogelijk te maken. Niet alleen door wet- en regelgeving, maar vooral door samenwerking, bewustwording en praktische oplossingen.

Als meer mensen zonder belemmeringen kunnen stemmen, vergroot dat het gevoel van betrokkenheid bij de samenleving. En dat is precies wat dit actieplan wil bereiken: een stemproces waarin iedereen gehoord wordt, zonder uitzonderingen.

Wil je het hele actieplan bekijken? Ga dan naar de officiële website van de Rijksoverheid: Actieplan toegankelijk stemmen